Vitamin Modeli

Hayatımızı kâh gülerek, kâh eğlenerek,kâh ağlayarak geçiriyoruz. Peki yılın genelinde ne kadar mutluyuz?

Hangi yaşta hangi deneyimde olursanız olun aşağıda sıralanan 9 kritere göre değerlendirerek mutluluğunuzu analiz edilebilirsiniz:
1. Kişisel etki (olanları etkileyebilme kabiliyeti)
2. Kabiliyetleri kullanabilme (yetenekleri uygulama)
3. Talepler ve hedefler (yapılması gerekenler)
4. Çeşit (farklı aktiviteler)
5. İhtiyaçların ve bakış açılarının netliği (çok fazla belirsizlik olmaması)
6. Diğer insanlarla temas (diğerleriyle yeterli ve iyi ilişkiler)
7. Para (yaşamı idame ettirecek kadar)
8. Uygun fiziksel ortam (ev, ekipman vb.)
9. Saygın bir rol (uğraşmaya değer bir şey yapma)

Peki bunlar ne anlama geliyor ve yılın genelini nasıl geçiriyoruz?

1. Kişisel etki (olanları etkileyebilme kabiliyeti): Esen rüzgarda yaprak gibi savrulmak, yaşanan olayların merhametine kendini bırakmak yerine özgür olmak ve kişisel olarak eylemlerde kontrol sahibi olmak mutluluğu olumlu etkiliyor. Zamanınızın çoğunda yaprak gibi oradan oraya mı savruluyorsunuz yoksa esen rüzgarda yönünüzü kendiniz mi belirliyorsunuz? Gelecekte rüzgarda yaprak gibi savrulmamak, kendi eylemlerinizin kontrolünü elinize almak için neler planlıyorsunuz?

2. Kabiliyetleri kullanabilme (yetenekleri uygulama): İnsanlar yeteneklerini ve iyi yaptıkları şeyleri sergileme ihtiyacı hissederler. Sahip olunanı kullanmak ve uzmanlaşmak mutluluğu olumlu etkiler. Son dönemde sahip olduğunuz yetenekleri kullanabildiniz mi, kullanamadıysanız gelecekte bu durumu değiştirmek için neler planlıyorsunuz?

3. Talepler ve hedefler (yapılması gerekenler): Kişinin kendi belirlediği hedefler ve role bağlı hedefler (anne, baba, evlat, eş, kardeş, arkadaş…) kişiyi mutlu eder, bu rollere kendini fazla kaptırmak ise mutsuzluk getirir. Son dönemde bir evlat, eş, anne, baba, arkadaş ya da çalışan olarak kendinizi rolünüze kaptırıp diğer rollerinizi ihmal ettiniz mi? Unutmayın her şeyin fazlası zarar, hayattaki tüm roller önemli ama hepsine eşit ağırlık vermek mutluluk getiriyor.

4. Çeşit (farklı aktiviteler): Tek yerde sıkışıp kalmak ve tekrar tekrar aynı şeyi yapmak insanı bunaltır. Bir şeye alıştığımızda onun mutluluk uyandırıcı kontrastlarının tadını çıkaramayız. Yenilik ve değişim kişinin hayatına heyecanla birlikte mutluluk katıyor. 2Son dönemde bir evlat, eş, anne, baba, arkadaş ya da çalışan olarak kendinizi rolünüze kaptırıp diğer rollerinizi ihmal ettiniz mi?

5. İhtiyaçların ve bakış açılarının netliği (çok fazla belirsizlik olmaması): Ne yapacağımızı ve başımıza neyin geleceğini bilmemek stres ve mutsuzluk yaratır. Uzun süren belirsizlikten sonra sıkılan kişiler «ne olursa olsun» diyerek yanlış seçimler yaparak mutsuz olurlar. Gelecekte belirsizlikleri netleştirmek
için neler yapacaksınız?

6. Diğer insanlarla temas (diğerleriyle yeterli ve iyi ilişkiler): Sosyal etkileşim kişiyi yalnızlıktan kurtarır, rahatlatır, sosyal kıyaslama imkanı verir ve problemlerimizi çözmemize yardımcı olur. Araçsal ve duygusal destek görevi görür. Son dönemde arkadaşlarınızla veya ailenizle ne kadar sosyalleştiniz, birlikte vakit geçirdiniz mi yoksa sadece işe gidip gelerek asosyal bir yaşam mı sürdünüz? Unutmayın, insan sosyal bir canlıdır ve çevresindeki diğer insanlarla birlikte var olduğunda mutludur.

7. Para (yaşamı idame ettirecek kadar): Kişinin hem kendisi hem de ailesinin ihtiyaçlarını karşılayacak gelire sahip olması mutluluğunu sağlarken yaşama çeşitlilik getirmesini (4. madde) ve sosyal etkileşimlerde bulunmasını (6. madde) desteklediği için de mutluluğu arttırır. Bu madde de kazanılan parayı bireysel olarak etkileme şansımız çok yok ama gelir- gider dengemizi etkin kontrol ederek finansal mutluluğumuzu daha stabil hale getirebiliriz.

8. Uygun fiziksel ortam (ev, ekipman vb.): Fiziksel ortam; yaşam koşullarını, evi, eşyaları, ısınma sistemini hatta komşuluğu kapsar. Fiziksel ortamın yeterli olmaması kişiyi mutsuz eder. Bu maddede en çok ihmal edilen komşular olsa gerek! Günümüzde komşuluk maalesef ki kalmadı çoğu yerde. Bundan sonra en azından apartmana girip çıkarken, asansöre binerken tanısak da tanımasak da herkesi hafif tebessümle selamlasak nasıl olur?

9. Saygın bir rol (uğraşmaya değer bir şey yapma): İnanılan bir şeyi yapmak mutluluğu olumlu etkiler.  Saygın bir role sahip olmak kişinin kendisini ve hayatındaki diğer insanları da (çalışan, ebeveyn, dernek üyesi vb.) olumlu etkiler. Saygın role sahip olup olmadığını değerlendirmek kişinin bakış açısına bağlıdır. Bundan sonra uğraşmaya değer bir şey yaptınız mı? Peki bundan sonrasında inanarak canı gönülden ne ile uğraşacaksınız?

Tüm insanlar bu 9 temel özelliğe sınırsız bir şekilde sahip olmak ister mi? Yoksa bu özelliklere makul bir seviyede sahip olmak yeterli midir? Örneğin, 3. maddedeki talep ve hedefler çok yüksek olursa artan baskı mutluluğu nasıl etkiler? Veya 4. madde için çok çeşitlilik olduğunda çok fazla karar verip hiçbirine yeterince konsantre olamayabilirsiniz ve 2. madde olan spesifik alanlarda uzmanlaşmayı elde edemezsiniz.

Bir özelliğin çok düşük bir seviyesinden başlayıp aktivitelerinizi daha fazla etkileme şansına sahip oldukça mutluluk azalıyor. Bu görüşle mutluluğu arttıran ilk 6 özellik şu şekilde sıralanıyor:

1. Kişisel etki
2. Kabiliyetleriniz
3. Talepler ve hedefler
4. Çeşit
5. İhtiyaçların ve bakış açılarının netliği
6. Diğer insanlarla temas

Son 3 özellik (para, uygun fiziksel ortam, saygın bir rol) düşük bir düzeyden başlayıp yükseldiğinde mutluluk getirir ama belirli bir seviyeden sonra mutluluk üzerinde herhangi bir farklılık yaratmaz.

Sıraladığımız 9 özellik hayatınızda olmadan mutsuz olursunuz. Tıpkı vitamin eksikliğinin sağlığı bozması gibi ancak alım yeterince olduğunda (izin verilen günlük kullanım miktarı gibi) daha fazlasını tüketmek size fayda değil zarar vermeye başlar. Bu yaklaşım “Vitamin modeli” olarak adlandırılır. İki özellik kümesi ya ek azalmaya (ilk 6 madde) ya da sabit etkiye (7-9 maddeler) neden olur.

Ne demişler; Vitaminin azı karar, fazlası zarar! Vitamin almanın sağlığa faydalı olduğunu ve fazlasının da zarar olduğunu unutmadan bundan sonrasında mutluluk vitaminlerinizi planlayın!