Koronavirüs Sonrası Ekonomik Tedbirler

Dünyayı ve ülkemizi etkisi altına alan ve sağlığımızın yanı sıra ticari oluşumlar için ciddi riskler meydana getiren Koronavirüs ile ilgili gelişmeleri ilk günden bu yana yakından takip ediyoruz. Hükümetimizin, ilgili bakanlıklarımızın ve resmi kurumların, içerisinde bulunduğumuz ortamda almış oldukları rahatlatıcı tedbirleri sizlerle de paylaşmak isteriz.

Ekonomik İstikrar Kalkanı
24 Mart tarihinde Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından açıklanan Ekonomik İstikrar Kalkanı tedbirleri kapsamında vergi süreçleri bakımından mücbir sebep hükümlerinden faydalanacak mükellefler için bir Genel Tebliğ hazırlandı. Tebliğ ile mücbir sebep hali kapsamındaki sektörler ve altında yer alan iş kolları belirlendi. Sektörlerin dışında, ticari, zirai kazanç sahibi veya serbest meslek erbabı olan tüm gelir vergisi mükellefi vatandaşlar da (1,9 milyon kişi) mücbir sebep hali kapsamına alındı.

Tebliğ ile belirlenen sektörler için;

* Nisan, Mayıs ve Haziran’da muhtasar ve KDV beyannamelerine ilişkin ödemeler 6’şar ay ötelendi.

* Bu aylarda verilmesi gereken Muhtasar ve KDV beyannameleri de verilmeyecek.

* Bu beyannameler 27 Temmuz’a ertelendi.

* İçişleri Bakanlığı genelgesi sonrası, 65 yaşın üzerinde olması ya da kronik rahatsızlığı bulunması nedeniyle sokağa çıkamayacak olan vergi mükellefi vatandaşların beyanname ve ödemeleri yasağın sonuna kadar ertelendi.

BDDK Kararları
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), koronavirüs salgını nedeniyle vatandaşın ve esnafın finansman şartlarını rahatlatmak için kredi ödemelerindeki gecikmelere esneklik tanıdı.

Kurumdan yapılan açıklamaya göre, kredi ödemelerindeki gecikmelere esneklik tanınarak gecikmeye giren krediler takip hesaplarına aktarılmadan önce 90 gün yerine 180 gün beklenecek.

* Uygulama ihtiyaç kredilerinin yanı sıra taşıt, konut ve tüketici kredileri ile tüm ticari kredi türlerini kapsıyor.

* Yeniden yapılandırılmış kredilerin geri ödemesindeki koşullar için de kolaylık sağlandı.

* 90 günlük gecikme süresinin 180 güne çıkarılmasına benzer şekilde, bir yıllık izleme süresi içerisinde anapara ve/veya faiz ödemesi otuz günden fazla geciken ya da bu süre içinde bir kez daha yeniden yapılandırmaya tabi tutulan kredilerin Üçüncü Grupta sınıflandırılma şartı kaldırıldı.

* Uygulamalar, 31 Aralık 2020’ye kadar geçerli olacak.

Banka Uygulamaları
Koronavirüs’ün getirdiği finansal problemlere karşı bankalar da bir dizi yenilik içerisine girerek destek uygulamaları geliştirdiler:

Ziraat Bankası:
1- 31 Mart 2020 tarihinde ödenmesi gereken dönem sonu taksit, faiz ve ana parasını ödeyemeyen firma ve bireysel müşterilerin talepleri üzerine söz konusu ödemelerin ötelenmesine imkan verilecek.

2- Nakit akışı bozulduğu için ödeme sorunu yaşayan müşterilerin mevcut kredilerinin, 6 aya kadar ödemesiz dönem olmak üzere, turizm gibi dönemsel faaliyeti olan sektörlerde ise 12 aya kadar ilave süre tanınmak suretiyle, uygun vadeli yapılandırma uygulamaları geliştirilecek.

3- Personel maaşlarını, Ziraat Bankası üzerinden ödeyen firmaların 2020 Şubat ayı sonu itibariyle mevcut istihdamlarını azaltmamaları kaydıyla; gelecek 3 aylık personel maaş gideri kadar ilave limit imkanı verilecek.

4- Kredili müşteriler tarafından Ziraat Bankası üzerine keşide edilmiş çeklerinin ödenmesi amacıyla kullanılmak üzere; genel kredi limitleri artırılarak ilave nakit kredi limiti tahsis edilecek.

5- İşletme sermayesi ihtiyaçlarını karşılamak üzere; bankanın kurumsal kredi kartı ve DBS limiti bulunan müşterilerin kurumsal kart limitleri artırılacak.

Halkbank:
1- 31 Mart 2020 tarihine kadar taksit, faiz ve ana parasını ödeyemeyen firmalar ile bireysel müşteriler, bu döneme dair ödemelerini erteleyebilecek.

2- Esnaf ve sanatkarların talep etmeleri halinde kullanmış oldukları kredilerin; nisan, mayıs ve haziran 2020 aylarında vadeleri gelecek olan ana para ve faiz ödemeleri, ödeme vadelerinden itibaren 3 ay süreyle ve faizsiz ertelenecek.

3- Nakit akışı bozulduğu için ödeme sorunu yaşayan banka müşterilerine, 6 aya kadar ödemesiz dönemle kredilerini uygun vadeli yapılandırma imkanı sunulacak. Ödemesiz dönem, turizm gibi dönemsel faaliyeti olan sektörlerde 12 aya kadar uzatılabilecek.

4. Personel maaşlarını Halkbank üzerinden ödeyen firmalara, istihdamlarını Şubat sonuna göre azaltmamaları şartıyla, gelecek 3 aylık dönem boyunca personel maaş gideri kadar ilave kredi limiti verilecek.

5. Bankanın kredili müşterileri tarafından Halkbank üzerine keşide edilmiş çeklerin ödenmesi amacıyla, genel kredi limitleri artırılarak firmalara ilave nakit kredi limit tahsis edilecek.

6. İşletme sermayesi ihtiyaçlarını karşılamak üzere; Halkbank kurumsal kredi kartı ve Doğrudan Borçlandırma Sistemi limiti bulunan firmaların kurumsal kart limitleri artırılacak.

Vakıfbank:
1- Firmaların, 31 Mart devre sonu faizleri de dahil olmak üzere 30 Haziran 2020 tarihine kadarki tüm kredi taksitleri ve ödemeleri konusunda esneklik sağlanacak.

2- İstihdam koruma amaçlı kredi taleplerini karşılamak amacıyla işletmelere “3 aylık maaş gideri” kadar uzun vadeli kredi kullandırılabilecek.

3- İşletmelerin mevcut kredileri, kendi nakit akışlarına uygun ve sektörel durumlarına göre ödemesiz dönemli olarak yeniden yapılandırılacak.

4- Turizm ve şehir içi toplu taşıma dahil en çok etkilenen sektörlere özgü krediler, 12 aya kadar ödemesiz dönemli olarak yapılandırılacak.

5- Firmaların vergi, SGK gibi kamusal ödeme yükümlülüklerini kolaylaştırmak amacıyla nakit yönetim limitleri artırılarak, bu limitlerden yapılacak ödemelere 3 ay ödemesiz, 12 aya kadar taksit imkanı verilecek.

6- Firmalara ait Business Kartlarda limit artırımına gidilerek, maliyetsiz tedarik kapasiteleri artırılacak.

7- VBanko Çek ürünü limiti ve yaygınlığı artırılarak, bankacılık garanti imkanının dolaşıma sürülmesi yoluyla nakit ihtiyacı azaltılacak ve maliyetsiz finansman imkanı sağlanacak.

8- Bireysel kredi ihtiyacı olan vatandaşların kredi talepleri VakıfBank Mobil, internet bankacılığı ve Sky Limitler üzerinden sağlanarak salgın riskine maruz bırakılmayacak.

9- Bireysel kredi müşterilerinin taksit, kredi kartı ödemelerinin 3 aya kadar ötelenebilecek.

İş Bankası:
1- Müşterilerin 30 Nisan’a kadar ihtiyaç duyması halinde; ana para/faiz/taksit ödemelerinin ilave bir koşul aranmaksızın 30 Haziran’a kadar ötelenmesine imkan verilecek.

2- Salgın sebebiyle mali bünyesi olumsuz etkilenen başta turizm, lojistik, AVM, perakende sektörleri olmak üzere sektör ayrımı olmaksızın her bir ihtiyaç, vaka bazında değerlendirilerek ödemesiz dönem dahil gerekli tüm destek verilecek.

3- KOBİ’lerin ve mikro işletmelerin, tabana yaygın yararlanmasını teminen, salgın öncesi girdiği ticari yükümlülüklerinin yerine getirilebilmesi amacıyla mevcut limitlerle desteklenmesi ve gerekirse ilave limit için azami çaba gösterilecek.

4- Maaş anlaşmalı olsun olmasın banka müşterilerinin önümüzdeki 3 aya ait maaş ödemelerini herhangi bir istihdam azaltımı yapmamaları kaydıyla gerekirse ilave limit tahsisi suretiyle ödenmesine katkı sağlanacak.

5- Dijital kanallar üzerinden yapılacak EFT/havale işlemlerinden 30 Nisan’a kadar (karttan karta havale dahil) hiçbir banka müşterisinden ücret alınmayacak.

6- Sağlık ve gıda başta olmak üzere, müşterilerin alışveriş anında ihtiyaç duyması halinde kredi kartı limitlerinde artırıma gidilecek.

7- POS ve ÖKC ücretleri 3 ay ötelenecek.

8- Bireysel müşterilere; tüketici kredisi, kredi kartı ve ek hesap ödemelerini 3 ay boyunca öteleme hakkı tanınacak.

Akbank:
1- Bireysel ve tüzel müşterilerin 30 Nisan’a kadar olan anapara, faiz ve taksit ödemeleri talep olması halinde mevcut koşullarla 30 Haziran’a kadar ötelenebilecek.

2- Mobil, Internet Şube ve ATM üzerinden gerçekleştirilecek EFT ve havale işlemleri 30 Nisan’a kadar ücretsiz olarak yapılabilecek.

3- Müşterilerin ATM’lerden günlük para çekme limiti kart ile ücretsiz 5.000 TL ve ek olarak Akbank Mobil’den QR kod ile ücretsiz 5.000 TL olmak üzere 10.000 TL’ye çıkarılmıştı. Bu uygulamanın süresi 30 Nisan’a kadar uzatılmıştır.

4- Ayrıca müşterilerin Ortak ATM’lerde para çekme, yatırma, bakiye görüntüleme ve kredi kartı borcu ödeme gibi işlemleri 30 Nisan’a kadar ücretsiz hale getirilmiştir.

İşverenin İşçiyi Ücretsiz İzne Çıkarabilme Koşulları
Mevcut salgın nedeniyle işverenlerden bir kısmı çalışanlarını ücretsiz izne çıkarma yoluna gidiyor. İş Kanunu’nun 22. Maddesi’ne göre; “İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi bu durumda 17 ila 21 inci madde hükümlerine göre dava açabilir.”

Buradan yola çıkarak işverenin ücretsiz izin kararını işçiye yazılı olarak bildirme zorunluluğu bulunmaktadır, işçi tarafından altı işgünü içerisinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi etki altına alamaz. 

Çeklerin İbraz Edilememesi
Koronavirüs salgınının ülkemizde de görülmesi ve bulaşıcılığının yüksek olması nedeniyle 21.03.2020 tarihinde yayımlanan genelge ile 65 yaş ve üzeri ile bağışıklık sistemi düşük, ve kronik akciğer hastalığı, astım, KOAH, kalp/damar hastalığı, böbrek, hipertansiyon ve karaciğer hastalığı olanlar ile bağışıklık sistemini bozan ilaçları kullanan vatandaşların sokağa çıkmalarını yasaklandı. Bu yasakla birlikte çeklerde meşru hamil sıfatına sahip kişilerin yasak kapsamında yer almasının ibraz sürelerine etkisi merak edilir oldu.

Çeklerin ibrazı ile ilgili mücbir sebep uygulaması Türk Ticaret Kanunu m.811 hükmünde yer almaktadır. Buna göre;

IV – Mücbir sebepler
(1) Kanunen belirli olan süreler içinde çekin ibrazı veya protesto edilmesi veya buna denk bir belirlemenin yapılması, bir devletin mevzuatı veya herhangi bir mücbir sebep gibi aşılması imkânsız bir engel nedeniyle gerçekleştirilememişse, bu işlemler için belirli olan süreler uzar.
(2) Hamil, mücbir sebebi gecikmeksizin kendi cirantasına ihbar etmeye ve bu ihbarı çeke veya alonja kaydedip, bunun altına, yerini ve tarihini yazarak imzalamakla zorunludur. 723 üncü madde hükümleri burada da uygulanır.
(3) Mücbir sebebin ortadan kalkmasından sonra hamil, çeki gecikmeksizin ödeme amacıyla ibraz etmek ve gereğinde protesto veya buna eş değerde bir belirlemeyi yaptırmak zorundadır.
(4) Mücbir sebep, ibraz süresinin bitiminden önce olmak şartıyla, hamilin bu sebebi kendinden önce gelen borçluya ihbar ettiği günden itibaren onbeş günden fazla devam ederse, çekin ibrazına ve protesto çekilmesine veya buna eş değerde bir belirlemeye gerek kalmaksızın başvurma hakkı kullanılabilir.
(5) Hamilin veya çeki ibraz etmekle, protesto çekmekle ya da aynı nitelikte bir belirlemeyi yaptırmakla görevlendirdiği kişinin, sadece kendileriyle ilgili olgular mücbir sebep sayılmaz.

Türk Ticaret Kanunu m.811/1 hükmü uyarınca 21.01.2020 tarihli genelge ile sokağa çıkma yasağı ile karşı karşı olan hamiller yönünden mücbir sebep gerçekleşmektedir. Bu halde çek ibraz süreleri uzayacaktır.

İcra ve İflasın Durdurulması
Resmi Gazetenin 22.3.2020 tarihli 31076 sayılı nüshasında yayınlanan 2270 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile “icra ve iflas takiplerinin durdurulmasına karar verilmiştir. Kararın 1. maddesi hükmü şöyledir:

“COVID-19 salgın hastalığının ülkemizde yayılmasını önlemek amacıyla alman tedbirler kapsamında; bu Kararın yürürlüğe girdiği tarihten 30/4/2020 tarihine kadar, nafaka alacaklarına ilişkin icra takipleri hariç olmak üzere, yurt genelinde yürütülmekte olan tüm icra ve iflas takiplerinin durdurulmasına ve bu çerçevede taraf ve takip işlemlerinin yapılmamasına, yeni icra ve iflas takip taleplerinin alınmamasına ve ihtiyati haciz kararlarının icra ve infaz edilmemesine karar verilmiştir.”